Tekstil Lifleri

Halı, kilim ve keçe yapımı biçimindeki tekstil, el sanatlarının ülkemizde köklü bir
geleneği vardır.

Son yıllarda Türkiye’de faaliyet gösteren özel sektör suni ve sentetik lif sanayi
genelde Bursa, Adana ve İstanbul’da yoğunlaşmıştır.1980 yılından sonra ekonomik alanda
meydana gelen değişmeler yurt dışına açılmaya yönelik bir seyir içine girerken konfeksiyon
sektöründe bir ihracat patlaması gerçekleşmiştir.

Ülkemizde meydana gelen ihracat patlamasını şu nedenlerle açıklamak mümkündür:
- Pamuk üretimi çok iyi değerlendirilmiştir,
- Ülkemizde yetmişli yıllarda kurulmuş pamuk ipliği üreten fabrikalar önemli bir
üstünlük sağlamıştır,
- Konfeksiyon sektörü emeğe dayalıdır,
- Konfeksiyon sektörünün sermayeye fazla gereksinimi yoktur,
- Ülkemiz, alıcı piyasalara coğrafi bakımdan yakındır,
- Avrupa Birliği (AB) ile olan ticari ilişkiler çok önemli bir yere sahiptir.

1.2. Tekstil Liflerinin Tanımı ve Sınıflandırılması

Belirli uzunluk ve incelikte eğilip- bükülebilen tekstilin en küçük hammaddesine “lif''
denir.

Tekstil endüstrisinde kullanılan liflerin en az 5mm. uzunluğunda olması gerekir.

DOĞAL LİFLER KİMYASAL LİFLER
BİTKİSEL LİFLER HAMMADDESİ DOĞAL OLAN
- KİMYASAL LİFLER Tohum Lifleri (Pamuk)
- Gövde Lifleri
· Keten
· Kenevir
· Jüt
· Rami
Sak Lifler (Yaprak, Meyve Lifleri)
HAYVANSAL LİFLER
- Selüloz Esaslı Kimyasal Lifler
· Viskoz
· Asetat lifi
- Protein Esaslı Kimyasal Lifler
· Kazein
· Zein
· Soya fasulyesi
· Yer fıstığı lifleri

HAMMADDESİ SENTETİK OLAN
KİMYASAL LİFLER
- Örtü Lifleri
· Moher
· Kaşmir
· Keçikılı
· Deve tüyü
· Lama
· Alpaka
· Vicuna,
· Angora
- Salgı Lifleri
· İpek
MADENSEL LİFLER
- Kaya Lifleri(Asbest)
- Metalik Lifleri
- Cam Lifleri
- Poliamid
- Poliakrilonitril
- Poliester
- Poliüretan

1.2.1. Doğal Lifler

Dünyada çeşitli amaçlar için kullanılan liflerin %61’i bitkisel, %5’i hayvansal, %34’ü
kimyasal kökenlidir. Bitkisel lifler içinde yer alan pamuk, lif üretiminin %54’ünü kapsadığı
için endüstride önemli bir yere sahiptir.

Doğal liflerin insan sağlığı yönünden olumlu özelliklere sahip olması, yapay liflere
oranla, bu liflere olan ihtiyacı arttırmaktadır.

1.2.1.1. Bitkisel Lifler

Bitkisel lifler, sağlık ve bakım şartlarının kolay olması nedeniyle kullanım alanları en
geniş doğal liflerdir.

Tohum Lifleri
Pamuğun Elde Edilmesi ve Özellikleri

Pamuk; bir yıllık ömrü olan 1-2m. boyunda bir bitkidir. Sıcak iklimde ve fazla yağışlı
olmayan yerlerde yetişir. Pamuk bitkisinin açık sarı veya pembe çiçekleri vardır. Bu çiçekler
olgunlaşma zamanında patlayan ceviz büyüklüğünde kozalar haline gelirler. Üç-beş odacığa
sahip kozanın her bir odacığı kahve tanesi büyüklüğünde on civarında tohum taneciği içerir.
Her bir taneciğin yüzeyi çok ince tohum lifleri ile donatılmıştır. Hasat zamanı tohum lifleri
patlamış kozalardan elle veya makinelerle toplanır. Tohum ile pamuk lifi çırçır
makinelerinde yapılan çırçırlama işlemi sırasında birbirinden ayrılır. Bu lifler sıkıştırılarak
balyalar halinde eğirme tesislerine götürülür.

Lif uzunluğu; kısa (26mm.), orta (27-29mm.), uzun (30-38mm.) ve çok uzun (38mm 

ve daha fazla) şeklinde olabilir. 

Lif inceliği; lifin uzunluğu ile doğru orantılıdır. Uzunluğu arttıkça inceliği de artar. 

Kıvrım; mikroskop altında bakıldığında lifin kendi çevresinde helezonik şekilde 

kıvrılmış olduğu görülür. 

Renk; yetiştiği bölgeye göre değişir. Kar beyaz, beyaz, krem, gri, sarı, kahverengi 

şeklinde olabilir.

Parlaklık; doğal bir matlığa sahiptir. Merserizasyon (gergin bir şekilde sudkostik 

çözelti içerisinden geçirme) işlemi ile parlak hale getirilir. 

Nem çekme özelliği; kendi ağırlığının %85’i kadar, aşırı nemli ortamda %32’si kadar 

nem çeker. 

Buruşma özelliği; çok buruşur. 

Kopma dayanıklılığı; uzun lifler çok dayanıklıdır. 

Sürtünme ve aşınma sağlamlığı; sürtünme sağlamlığı fazladır. 

Sıcak tutma özelliği; çok azdır. 

Zararlılara karşı dayanıklılığı; küf mantarlarından çabuk etkilenir. 

Işığın etkisi; güneş ışınları belli bir süre sonra pamuğun dayanıklılığını düşürür. 

 Pamuk Lifinden Elde Edilen Kumaşlar ve Kullanım Alanları 

· Amerikan bezi · Margizet 

· Patiska · Pamuk jorjet 

· Basma · Etamin 

· Opal · Pike 

· Gazlı bez · Divitin 

· Tülbent · Pazen 

· Mermerşahi · Pamuk diagonal 

· Organti · Poplin 

· Müslin · Ekose

Pamuk lifi; gömlekler, bluzlar, elbiseler, etekler, iş giysileri, bebek çamaşırları, 

havlular, iç giyim, telalar, perdeler, halılar, döşemelik kumaşlar, yatak takımları, eldiven, 

eşarp, şapka, çorap ve ipliklerde kullanılır. 

Pamuk Lifinin Bakım Özellikleri ve Kalite İşaretleri 

Yıkama 

95ºC’ ye kadar yıkanabilir. 

Tam yıkama maddesi veya alkalik yıkama maddeleri kullanılır. 

Ağartma 

Klorlu ağartma yapılabilir. 

Clor oksidasyon ve indirgeme maddeleri ile mümkündür. 

Kurutma 

Norma sıcaklıkta kurutma yapılır. 

Çekme olabilir. 

Ütüleme 

Sıcak ütüleme (220ºC’ ye kadar)yapılabilir. 

Sentetik karışımlarda daha düşük ısı uygulanır. 

 Gövde Lifleri 

Bitkilerin saplarından elde edilen selülozik liflere gövde lifleri denir. En önemli gövde 

lifleri keten, kenevir, jüt ve ramidir. Gövde lifleri, lif demetlerinin dayanıklılık düşük 

esneklik ve farklı uzunluklarda olması ile belirgin bir özelliğe sahiptir.

Keten Lifinin Elde Edilmesi ve Özellikleri 

Keten lifi, bir yıllık ömrü olan keten bitkisinin saplarından elde edilir. Keten bitkileri 

uzun saplı, dalları az ve lifleri çok olan türdendir. Lifler gövdenin kabuk bölümünde 

birbirine yapışık olarak bulunur. Olgunlaşma devresinden sonra makineler aracılığı ile 

köküyle birlikte topraktan çıkartılır ve tohumlarından ayrıştırılır. Mekanik işlemlerden önce 

lifleri zamklı maddelerden arındırmak için çaylama işlemi yapılır. Odunsu kısımların kırma 

işlemiyle ezilmesinden sonra, kırılmış odun parçaları mengenelerden geçirilerek çırpılır. 

Burada uzun ve kısa lifler ayrılır. İğne uçlu özel taraklarla tarandıktan sonra eğirme işlemi 

uygulanır

Lif uzunluğu; lif demetlerinin uzunluğu 30-90 cm. iken tek lif uzunluğu 2-4 cm. 

arasındadır. 

Kıvrım; düz ve kıvrımsızdır. 

Renk; mat sarı, gümüşi gridir,ağartma işlemleriyle beyazlatılabilir. 

Parlaklık; düz yüzeyinden dolayı hafif parlaktır. 

Nem çekme özelliği; yüksektir. Nemli havada kendi ağırlığının %23’ü kadar nem 

çeker. 

Buruşma özelliği; çok fazladır. 

Kopma dayanıklılığı; çok yüksektir. Yaş kopma dayanıklılığı, kuru kopma 

dayanıklılığından %10 daha fazladır. 

Sürtünme sağlamlığı; pamuğa göre daha azdır. 

Aşınma sağlamlığı; az aşınır. 

Sıcak tutma özelliği; sıcak değil serin tutar. 

Keten Lifinden Elde Edilen Kumaşlar ve Kullanım Alanları 

- Çuval bezi
- Düz keten 

- Desenli keten 

Keten lifi; yazlık tropik giysiler, yatak ve masa takımları, mendiller, perdeler, sanatsal 

dokumalar, cilt bezleri, resim tuvalleri, keten ayakkabılar ve tela olarak kullanılır. 

Keten Lifinin Bakım Özellikleri ve Kalite İşaretleri 

Yıkama 

60ºC’ ye kadar yıkanabilir. 

Renkliler için kullanılan yıkama maddesi ile yıkanmalıdır 

Ağartma Sadece beyaz keten bezi klorla kolayca ağartılır. 

Kurutma Klorlu kurutma yapılmaması tavsiye edilir. 

Ütüleme 

Sıcak ütüleme (220ºC’ ye kadar) yapılabilir fakat çok iyi nemlendirilmesi 

gerekir. 

Kenevir 

Kendir adı da verilen bir tekstil bitkisidir. Ekiminden 120-140 gün sonra hasadı 

yapılır. Ketende olduğu gibi lif hücreleri, kabuk kısmında demetler halindedir. Lif üretimi 

ketende olduğu gibi çürütme, dövme ve taraklama işlemleri ile gerçekleştirilir. Lif uzunluğu 

40-45mm’ dir. Parlak sarı veya esmer renklidir. Kenevir devlet kontrolünde üretilir; çünkü 

dişi kenevirde esrar adı verilen uyuşturucu bir madde salgısı vardır. Genellikle halat, urgan, 

yelken, çadır bezi, çuval yapımında ve halının çözgü ipliğinde kullanılır. 

Jüt 

Jütün gövdesinde lif hücreleri demetler halinde bulunur. Jüt lifinin üretimi, çürütme 

yöntemi ile yapılır. Çürütme sonunda lif demetleri gövdeden elle soyularak ayrılır. Elde 

edilen liflerin boyu 18-25 cm’dir. İlk elde edildiğinde açık sarı olan lifler zaman geçtikçe 

açık kahverengiye döner. Esnekliği azdır. Dayanıklılığı keten ve kenevirden daha düşüktür. 

Jüt lifinin büyük bir kısmı çuval, ip, sicim ve örtü kumaşları, yapımında kullanılır. 

Rami 

Lif hücreleri, bitkinin gövdesinde, kabuk kısmının hemen altında yer alır. Hücreler 

demet halinde değil, tek tek dizilmiş şekildedir. 

Bitkilerin yaprakları sararmaya başladığında hasadı yapılır. Bitki henüz yaşken kabuk 

kısımları bir bıçak yardımıyla sıyrılarak elle veya makinelerle temizlenir. Üzerindeki zamksı 

maddenin uzaklaştırılması için çürütme işlemi uygulanır. Kimyasal maddelerle veya 

mikroorganizmalarla yapılan zamk giderme işlemi yapılır. Lifler yumuşayarak daha iyi 

eğrilebilir hale gelir. 

Çeşitli yerel giyim eşyaları, döşemelik kumaşlar, ip ve halat yapımında kullanılır. 

Kenevir, Jüt, Rami Liflerinin Bakım Özellikleri 

Yıkama Ağartma Kurutma Ütüleme 

40ºC’ ye kadar 

yıkanabilir. 

Ağartma yapılmaz 

Kurutma 

yapılmaması 

tavsiye edilir. 

(180ºC ‘ye 

kadar)yapılabilir. 

Sak Lifler 

Sak lifler bitki yapraklarından ve meyvelerinden elde edilen lifler olmak üzere iki 

çeşittir. 

Yaprak Lifleri 

Yaprak liflerinden sisal bitkisi 7-8 yaşına geldiğinde lif üretimi için kullanılır. Taze 

yapraktan çürütme yöntemi ile lif elde edilir. Sisal lifleri birbiri ile yapışık halde bulunan 

hücre demetleri şeklindedir. Rengi beyazdan sarı–kahveye doğrudur. elyafta küçük 

gözenekler olduğundan nem çekme özelliği iyidir. Sağlamlığı ve tuzlu suya karşı 

dayanıklılığı oldukça fazladır. Gemi halatlarında, halı, örme işlerinde, tarımda ve 

denizcilikte bağlama malzemesi olarak kullanılır. 

Manila Keneviri 

Manila keneviri lifleri yaprak kınları içinde demetler halinde bulunur. Bitki 

çiçeklenmeye başladığında hasad edilir. Lifler yaprak kınından sıyırma ile ayrılarak güneşte 

kurutulur. Beyazdan kahveye giden renkli liflerden parlak ve sağlam lifler elde edilir. Nem 

çekme özelliğinin az ve sağlamlığının fazla olmasından dolayı yelken bezleri, gemi halatları 

yapımında kullanılır. Kaba dokuma kumaşlar ve yastık dokuma kumaşlar da yapılır. 

Meyve Lifleri 

Hindistancevizi Lifi 

Hindistancevizi meyvesinin üstünü örten lifli tabakadan elde edilir. 6-12 ay nehirlerde 

bekletilir. Yapışkan maddeden arınan liflerin bulunduğu kabuklar kurutulur ve lif 

kabuklardan odun tokmaklarla dövülerek ayrılır. Hindistancevizi lifinin rengi açıktan koyu 

kahveye doğru gider. Bu liflerin enekliği fazladır, suya karşı dayanıklıdır. Halı, hasır, paspas, 

fırça, gemi halatı yapımında kullanılır. 

1.2.1.2. Hayvansal Lifler 

Hayvanlardan elde edilen liflere ''hayvansal lif'' denir. Hayvansal lifler elde edilme 

şekillerine göre ikiye ayrılır. 

- Örtü lifleri (kıl kökenli lifler) 

- Salgı lifleri 

Örtü Lifleri (Kıl Kökenli Lifler) 

Yün

Koyunların vücutlarını örten yumuşak ve kıvırcık liflere ''yün'' denir. Protein molekül 

zincirlerinden meydana gelen ve insan saçına çok benzeyen bir liftir. Protein molekül 

zincirleri fibrilleri, fibriller ise demetler halinde hücrenin içini oluşturur. Lif yüzeyi incecik 

pulcuklardan oluşmaktadır. 

Sağlıklı koyunun yünü kırkılarak kaliteye göre ayrılır. Yıkama ve karbonizasyon 

işlemi uygulandıktan sonra eğirme işlemine geçilir. Üç şekilde eğirme işlemi uygulanır. 

Bunlar kamgarn, yarı kamgarn ve ştrayhgarndır. 

Renk; hayvanın cinsine göre değişir. 

Parlaklık; lif yüzeyindeki pulcukların büyüklüğüne göre parlaklığı değişir. İnce 

yünler daha mat, kalın yünler daha parlaktır. 

Nem çekme özelliği; su buharı şeklinde kendi ağırlığının % 40’ı kadar nem çeker. 

Buruşma özelliği ve elastikiyet; doğal lifler arasında en az buruşma özelliğine sahip 

liftir. Ütü tutma özelliği iyi değildir. 

Kopma dayanıklılığı; çok azdır. İncelikle doğru orantılıdır. 

Sürtünme sağlamlığı; lif yüzeyindeki pulcuklar yüzünden azdır. 

Isı tutma özelliği; çok sıcak tutar. 

Haşerelere karşı dayanıklılığı; güvelere karşı korunmasızdır. 

Keçeleşme; nem, ısı ve basıncın etkileşmesiyle lifin yüzeyindeki pulcukların birbirine 

geçmesi ve birbirinden ayrılmamasıdır. 

Yün Lifinden Elde Edilen Kumaşlar ve Kullanım Alanları 

Fresko Çuha 

Muflon Şerj(şayak) 

Keçe Yün krep 

Şevyot Aba 

Alpaka Filafil 

twid 

 

Mikroskop Altında İncelenmesi için Hazırlanmış Yün 

Kıl kökenli lifler; elbiseler, kazaklar, manto, takım elbise, çorap, eldiven, bere, şapka, 

kravat, şal, halı, mobilya döşemeleri, angora yünü de iç giyim yapımında kullanılır. Ayrıca 

romatizma vb. hastalıklarında tavsiye edilen örgülerin yapımında da kullanılır. 

Yün Lifinin Bakım Özellikleri ve Kalite İşaretleri 

Yıkama Ağartma 

Kurutma Ütüleme 

Yıkama ısısı en çok 

30ºC’ye kadar, elde 

yıkama ile 

yapılmalıdır. Nötr ya 

da yün yıkama 

maddeleri 

kullanılmalıdır. 

Ağartma yapılmaz. 

Sadece indirgeme 

maddeleriyle 

yapılabilir. 

Normal sıcaklıkta 

kurutma yapılır. 

Çekme olabilir. 

Buharlı ütü 

kullanarak 

160ºC’ye kadar 

ütülenebilir. 

Keçi Türü Hayvanlardan Elde Edilen Lifler 

 Moher (Mohaır,Tiftik) 

Ankara keçisinin uzun, parlak ve yumuşak tüylerinden elde edilir. Hafif kıvrımlıdır. 

Uzunlukları 120-300 mm. kadardır. Lif üzerinde bulunan pullar geniş ve ince olduğundan 

ipeksi parlaklığa ve yumuşaklığa sahiptir. 

Döşemelik kumaşlar, kadın -erkek giyim kumaşları, örme kumaşlar ve battaniye 

yapımında kullanılır. 

 Kaşmir 

Kaşmir keçisinden elde edilir. 40-90-mm. uzunluğunda liflere sahiptir. Gri, açık veya 

koyu kahverengi, nadiren de beyaz renklidir. Üst taraftaki kaba kıllardan ip, çuval ve kilim 

yapılır. Alt taraftaki ince liflerden ise yumuşak, sıcaklık hissi veren kumaşlar yapılır. Şal 

,atkı ve kuşak yapımında kullanılır. 

 Keçi Kılı 

Keçi kılı, kaba, sert ve kıvrımsızdır. Kumaş yapımında değil kilim, çadır bezi, kalın 

bezler, hallı yapımında kullanılır. 

Deve Türü Hayvanlardan Elde Edilen Lifler 

 Deve Tüyü 

Derinin en üst tarafında kaba ve bunun altında ince tüyler bulunur. Bu ince tüyler 

elbiselik ve palto yapımında kullanılır. Orijinal rengiyle (açık kahve rengi) değerlendirilir. 

Çok sıcak tutar, su itici özelliği yüksektir. 

 Lama 

 Deve türü olan lamadan alınan lifler kalın ve uzundur. Beyaz, kızıl kahve, siyah ve 

kahverengidir. Bunlardan kalın kumaşlar dokunur. 

 Alpaka 

Alpaka isimli deve türünden kırkım yoluyla elde edilen lifler, tiftik yününe benzer. 

Yün eğirme sistemleriyle iplik haline gelir. Beyazdan kahverengi-siyaha kadar olan renkleri 

mevcuttur. Kazak, elbiselik kumaşlar ve iç çamaşırı yapımında kullanılır. 

Vikunya (Vıcuna) 

Yabani bir deve türünden avlanmayla elde edilir. Bunun için ticari değeri de yüksektir. 

Çok ince, yumuşak ve parlak liflere sahiptir. Beyaz, kızıl ya da tarçın rengindedir. 

Tavşandan Elde Edilen Lif 

 Angora 

En kalitelisi Ankara civarında yetiştirildiğinden Angora ismini almıştır. Tavşan 

derisinin üst kısmı sert, kıvrımsız ve uzun kıllar altında ince, yumuşak, kıvrımlı ve kısa lifler 

vardır. Tavşandan bu ince tüyler taranarak alınır. Çok sıcak tutar. Dayanıksız olmasından ve 

çok zor eğrildiğinden (iplik haline getirildiğinden) dolayı koyun, keçi, küçük deve yünü veya 

sentetik liflerle karıştırılarak kullanılır. Romatizma, siyatik ve diğer hastalıklarda tavsiye 

edilen örgülerde, iç giyimde, fötr şapka gibi ince keçe kumaşların yapımında kullanılır. 

Vikunya (Vıcuna) 

Yabani bir deve türünden avlanmayla elde edilir. Bunun için ticari değeri de yüksektir. 

Çok ince, yumuşak ve parlak liflere sahiptir. Beyaz, kızıl ya da tarçın rengindedir. 

Tavşandan Elde Edilen Lif 

Salgı Lifleri 

İpek 

İpek, doğal lifler arasında önemli bir yer tutar. Doğal ipek özel olarak yetiştirilen 

ipekböceğinden elde edilir. Dünyaya Çin'den yayılan ipek Osmanlı döneminde Bursa'ya 

gelmiştir. 

İpek böceğinin salgısıyla meydana gelir. İpek böceği(krizalitler) kaynar suyun 

içerisinde, soğukta veya basınçla öldürülür. Sırasıyla sıcak ve ılık banyoya kozalar atılır. Bu 

sırada koza içerisindeki iplikleri birbirine yapıştıran madde yumuşar. Hareket halinde 

bulunan fırçalar, iplik ucunu yakalayarak kozadan ipliği çözer. Çıkrık üzerine sarılan life 

''ham ipek'' denir. 

Ham ipek üzerindeki yapıştırıcı madde, liflerin sert ve mat olmasına sebep olur. İpek 

iplik ve kumaşların en önemli özelliği olan parlaklık ve yumuşaklığı elde etmek için pişirme 

işlemi uygulanır. Pişirme işleminde ipeğin yapısındaki yapıştırıcı madde (serisin) bir sabun 

banyosu ile arındırılır.

Zamk uzaklaştırıldığında ipek elyafı yada kumaş, kendine özgü krem-beyaz renge, 

mükemmel bir parlaklığa ve lüks bir yumuşaklığa sahip olur. Pişirme işlemde ortalama 

%25’e varan ağırlık kaybı meydana gelir. Ağırlığının %25' ini kaybeden ipeğe mineral 

maddeler, metal tuzlar, yapay reçineler emdirilerek elyafın şişmesi ve daha hacimli olması 

sağlanır. 

Lif uzunluğu ''Çıkrık ipeği'',1000m. uzunluğa sahip bir flamenttir (kesiksiz elyaf). 

Çıkrık ipeğinin artıklarından elde edilen ''şap ipeği'', 5-25 cm.’dir. Şap 

ipeği artıklarından elde edilen ''buret ipeği''nin uzunluğu da 2-5 cm. 

arasındadır. 

Lif inceliği İpek doğada bulunan en ince liftir.(1-4 dtex) 

Kıvrım Kıvrımsız ve düzdür. 

Renk ''Ham ipek'',sarı; pişirilmiş ''çıkrık ipek'', duru beyaz;''yabani ipek'' ler, 

bej, kızıl, yeşil, kahve renktedir. 

Parlaklık Ham ipek, üzerindeki tutkal yüzünden mat ve solgun; pişirilmiş çıkrık 

ipeği, güzel bir parlaklığa sahip; buret ipeği, kısa liflerden dolayı 

mattır. 

Nem çekme  özelliği :

Kendi ağırlığının %25’i kadar nem çekmesine rağmen ıslaklık 

hissedilmez 

Buruşma özelliği :

Pişirilmiş ipek çok esnektir, buruşmaz, kendine has döküme sahiptir. 

Ağırlaştırma işlemi fazla yapılmış olan ipek çok buruşur hatta 

kırılabilir. 

Haşerelere  karşı korunma  ve küflenme :

Çok kirlenmedikçe olumsuz yönde etkilenmezler. Yüksek 

dirençlidirler. 

Ter haslığı: Çok hassas olduğu için ya çok bol kesilmeli ya da ter emici yüzeyler 

eklenmelidir. 

Işık haslığı Çok hassastır rengi atabilir. Kuvvetli ışık ipeği, pamuk ve yünden daha 

çabuk yok eder. 

Kopma  dayanıklılığı: 

Çok ince olmasına rağmen çok dayanıklıdır. Islandıkça bu dayanıklılık 

azalır 

Sürtünme ve 

aşınma 

sağlamlığı 

Çok kaygan olduğu için çok dayanıklıdır. 

Isı tutma  özelliği 

Kışın sıcak, yazın serin tutar. 

1.2.1.3. Madensel Lifler 

Madensel lifler, organik (doğal) olmayan maddelerden elde edilen liflerdir. İnce tel 

haline gelebilecek madensel maddelere, çeşitli kimyasal işlemler uygulayarak elde edilir. En 

önemlileri: 

- Kaya lifleri(Asbest) 

- Metalik lifler 

- Cam lifleridir 

Kaya Lifleri 

Söndürülemeyen, yok edilemeyen anlamına gelir. Asbest lifi serpentine ve hornblende 

kayaları arasında bazen enine bazen de boyuna damarlar halinde bulunur. Kayadan damarlar 

halinde bulunan lifi kayadan ayırarak ve gerekli işlemlerden geçirilerek elde edilir. 

Özel değirmenlerde öğütülür. Taş, toprak gibi yabancı maddelerden ayrılır. 

Dayanıklılığı fazla, elastikiyeti azdır. Yumuşak tutumlu, dokunulduğunda yaylıymış gibi bir 

his uyandırır. 1150-1500 ºC’ de eriyebilir. Yüzeyleri pürüzsüzdür. 

Asbestin en önemli özelliği asitlere ve ateşe karşı dayanıklı oluşudur. Kanserojen 

etkisi olduğundan, cilde direkt temas eden malzemelerde artık kullanılmamaktadır. Döküm 

ve kimya fabrikalarında çalışan işçilerin elbiselerinin ve gömleklerin yapımında kullanılır. 

Metalik Lifler 

Metalik lifler, altın, gümüş, bakır, nikel ve alüminyum madenlerinden yapılan 

çubukları, çekerek ve mümkün olduğunca incelterek elde edilir. Diğer yapay liflerin 

üretilmesi gibi yumuşatılarak ve delikli aparatlardan(düzelerden) geçirilerek üretilir. Elde 

edilen rulo şeklindeki lif 0,2-0,8 mm. kesilerek metalik elyaf meydana gelir. 

Özel olarak inceltilen madensel liflerin nakışta iplik olarak kullanılan türüne, sırma; 

ipek, pamuk veya naylon iplikler üzerine sarılan türüne, sim denir. Metalik iplikten yapılmış 

kumaşlar düşük sıcaklıklarda yıkanır ve ütülenir. Dekorasyonda ve fantezi giyim eşyalarının 

dokunmasında; ayrıca ayakkabı, aksesuar, kurdelelerde kullanılır. Bu tür iplikler genellikle 

kumaşın bütününde değil, bir kısmında dekoratif amaçlı kullanılır. 

Cam Lifleri 

Cam lifleri hammaddesi cam olan yapay elyaftır. Eritilmiş camın, tekstil elyafı olarak 

kullanılması için gerekli esnekliğe sahip olması ve yeterli incelikte çekilmesi gerekir. 

Yüksek sıcaklıkta (1200-1400ºC’ de) eritilen elyafı flament haline getirmek iki şekilde olur. 

Birincisi, delikli tanklardan aşağı indirilmesi; diğeri, basınçlı su püskürtülmesi yoluyladır. 

Daha sonra sarım işlemi uygulanır. En önemli özelliği yanmamalarıdır. 

Dayanıklılığı ve gün ışığına karşı direncinden dolayı, perde ve döşemeliklerde; 

yanmazlık özelliğinden dolayı ise toplumsal yerlerin(gemi, tren, uçak, tiyatro, sinema gibi) 

perde, dekor, koltuk döşemelerinde ve masa örtülerinin yapımında kullanılır. Cam lifleri, 

kolay yıkanır, çekmez, leke tutmaz. Ütülemeye gerek yoktur. Güve ve bakterilerden 

etkilenmezler. Elektriği iletmezler. 

1.2.2. Kimyasal Lifler 

Kimyasal lifler iki şekilde elde edilir. Bunlardan biri doğal maddelerden elde 

edilenler, diğeri ise kimyasal sentez yoluyla elde edilenlerdir. 

Selüloz Esaslı Kimyasal Lifler 

 Viskoz/Modal Lifi 

Selüloz hammaddesinden elde edilir ve öncelikle saflaştırma işlemi uygulanır. Viskoz, 

devamlı (flament) lif halinde elde edildikten sonra floş adı verilen iplik olarak üretilir. 

Viskon ipek taklidi kumaşların dokunmasında kullanılır. Yünlü kumaşlarda efekt ipliği 

olarak ucuz kumaş yapımında kullanılır. 

Viskozun kesilmiş haline ‘’viskon’’ denir. Kimyasal özellikleri pamuğa benzer. 

Pürüzsüz bir yüzeyi vardır. Viskoz kendi ağırlığının %35’i kadar nem çekebilir. Çok 

buruşur. Kuru halde pamuk kadar dayanıklı olmasına rağmen ıslandığında %40 oranında 

dayanıklılığını yitirir. Haşerelere karşı dayanıklılığı düşüktür, kalıcı lekeler oluşabilir (sandık 

lekesi).Serin tutar. İç-dış giyimde, döşemelik kumaşlarda, astarlık ve perdelik kumaşlarda 

kullanılır. 

Asetat Lifi 

Saf selülozdan, odun hamurundan, pamuk artıklarından flament halinde belirli 

kimyasal işlemler uygulanarak elde edilir. Uzun süre suda bekletildiğinde parlaklığını yitirir. 

Asetat lifi kendi ağırlığının %6’sı kadar nem çekebilir. Çok esnek olduğundan neredeyse hiç 

buruşmaz. Kuru haldeki kopma dayanıklılığı azdır. Yaş haldeyken bu oran%30 daha düşer. 

Düşük dayanıklılığına rağmen dökümlü ve yumuşak olduğundan kullanıma uygundur. 

Haşerelere karşı dayanıklılığı düşüktür, kalıcı lekeler oluşabilir (sandık lekesi). İç çamaşırı, 

pelüş, kadife, elbiselik, astarlık kumaşlarda ve fantezi bükümlü ipliklerin yapımında 

kullanılır. 

Protein Esaslı Kimyasal Lifler 

Hayvansal ve bitkisel kaynaklı olabilir. Protein karışımın çözelti içine püskürtülmesi 

ile elde edilir. Dört çeşittir. Bunlar; 

- Kazein elyafı
- Zein elyafı 

- Soya fasulyesi elyafı 

- Yerfıstığı elyafıdır. 

 Kazein Elyafı 

Kazein elyafının hammaddesi olan süt, pıhtılaştırılarak suyu çözülür. Geri kalan kısım 

toz haline getirilir. Kimyasal maddelerle çekilerek olgunlaşmaya bırakılır. Sertleştirilir, 

yıkama ve kurutma işlemiyle elyaf elde edilir. Yün ile karıştırılarak kullanılır. Yüne 

dolgunluk, yumuşaklık, sıcak tutum özelliği kazandırır. 

 Zein Elyafı 

Mısır taneciklerinden çözelti elde edilir. Dinlenmeye (olgunlaşmaya) bırakılır. Çözelti 

delikli aparatlardan (düzeden) geçirilerek asetik banyoda katılaştırılır. Pamuk, naylon, rayon 

gibi liflerle kullanılarak yumuşaklık, sıcaklık özelikleri kazandırır. Elbiselik kumaşlar, örme 

eşyalar, çorap,battaniye gibi mamullerin üretiminde karışım olarak kullanılır. 

Soya Fasulyesi(Sılkool) 

Soya fasulyesindeki yağ uzaklaştırılarak posa haline getirilir. Üzerindeki protein 

ayrıştırılır. Sıvı haldeki elyaf (çözelti) delikli aparatlardan (düzeden) geçirilerek germe ve 

çekmeyle flament (kesiksiz elyaf) haline getirilir. Yün benzeri üretilip yünün kullanıldığı 

alanlarda kullanılır. 

Yer Fıstığı (Ardil) 

Soya fasulyesindeki yöntemle flament (kesiksiz elyaf) oluşturulur. Yün benzeri 

üretilip yünün kullanıldığı alanlarda kullanılır. 

1.2.2.2. Sentetik Maddelerden Elde Edilen Kimyasal Lifler 

Bu lifler kimyasal sentez yoluyla elde edilirler. Yapılarında doğal lif yoktur. 

Laboratuarlarda hazırlanan bu maddeler, lif haline getirilebilecek yapıya sahip olmalıdır. 

Sentetik maddelerden elde edilen kimyasal liflerin hammaddesi petrol, taş kömürü ve 

kimyasal ilavelerdir. Kimyasal yollarla ayrıştırılan tanecikler, eritilir veya çözündürülür. 

Delikli aparatlardan (düzeden) presleyerek geçirilir. Soğutma odasında katılaştırılarak 

kesiksiz elyaf (flament) oluşturulur. Germe ve üç şekilde yapılan çekim yöntemi (yaş çekim, 

kuru çekim, erimiş halde çekim ) uygulayarak lif bobinlere sarılır. Sentetik liflerin özelikleri 

üretimi sırasında amacına uygun olarak belirlenir.
Poliamid Markaları (Pa)

PA lifleri tüm sentetik lifler arasında en çok nem çekme (%3-8,5) özelliğine sahip
liftir. Isı altında oluşan buruşukluklar kalıcı olur.
Kopma ve aşınma dayanıklılığı fazladır. Isı tutma özelliği iyidir. Bakımı kolaydır, çabuk
kurur, formunu korur. Işığa dayanıklı değildir. İnce çoraplar, mayo, spor giysileri, süveter,
yelken, balık ağları ve duvardan duvara halı, bukleli iplik, iç çamaşırları ve tekstil
ürünlerinin ve yapımında kullanılır.

Poliakrilonitril (Pan)

PAN lifi, %2’nin altında nem çekme özelliğine sahip bir liftir. Isı altında oluşan
buruşukluklar kalıcı olur. Kopma ve aşınmaya karşı dayanıklılığı azdır. Çok iyi ve kabarık
şekilde tekstürize edilebildiğinden iyi ısı tutma özelliğine sahiptir. Haşerelere, gün ışığına ve
neme karşı dayanıklıdır. Hafiftir, çabuk kurur ve bakımı kolaydır. Yüne benzer olmasına
rağmen keçeleşmez. Haşerelere karşı dayanıklıdır. Parlak bir yapısı vardır. Tente, eşofman,
döşemelik kumaşlar, masa örtüleri, halılar, battaniyeler, örgü iplikleri, erkek ve kadın triko
giysileri yapımında kullanılır.

Poliester Markaları(Pes)

PES lifi tüm sentetik lifler arasında en az nem çekme(%0,3-0,5) özelliğine sahip liftir.
Isı altında oluşan buruşuklukları kalıcı olur. Kopma ve aşınma dayanıklılığı fazladır. Bakımı
kolaydır, çabuk kurur, çekmez. Haşerelere karşı dayanıklıdır. Elastiktir. Zorlanmalara
dayanıklıdır. Tekstürize edilmediyse ısı tutma özelliği azdır. Çok ince biçimde
çekilebildiğinden çok hafif bir liftir. Tek başına kullanılabildiği gibi de yün, pamuk ve
ketenle karışık olarak kullanılabilir. Bunlardan tül tafta, saten ve organze gibi kumaşlar
yapılır. Bayan ve erkek giyimi, tül, yorgan için dolgu malzemesi olarak, kravat, halı,
dekoratif kumaş, stor, yelken ve dikiş ipliğinin yapımında kullanılır.

Poliüretan Markaları(Pur)

Özellikle poliüretan esaslı elastan lif son yıllarda büyük önem kazanmıştır. Elastan
lifinin esneklik ve yırtılma direnci çok yüksektir. Lif yırtılmadan %500-800m. uzatılabilir ve
kuvvetin kaldırılmasından sonra tekrar başlangıçtaki boyutuna döner. PUR, korse, mayo,
çorap lastiği, spor elbisesi, çorap ve döşemelik kumaşların yapımında kullanılır.